Korelasyon nedir?
Korelasyon iki değişken arasındaki doğrusal ilişkinin
derecesini ve yönünü açıklayan bir kavramdır. İlişki hesaplamalarında veya
ilişki analizlerinde bu kavram sıklıkla kullanılmaktadır. Yapılan analiz ve
hesaplamaların nihai amacı ele alınan değişkenler arasındaki ilişkinin
gücünü ve yönünü ortaya koymak için standart bir değer elde etmektedir.
Bu standart değer korelasyon katsayısı olarak adlandırılmakladır. Korelasyon
katsayısı R ile gösterilmektedir.
İlişkinin gücü ve yönü ile ilgili daha
fazla bilgi vermekte fayda görüyorum. Korelasyon katsayısı +1 ile -1 arasında
değerler alır. ±1 değerine yakın katsayılar güçlü ilişkileri ifade etmektedir. 0 ile ±0,29 arasındaki katsayılar düşük düzey, ±0,30 ile ±0,69 arasındaki katsayılar orta düzey ve ±0,70 ve üzerindeki katsayılar ise yüksek düzey ilişkileri göstermektedir.
Pozitif katsayılar, ele alınan değişkenlerden biri arttıkça diğerinin de arttığını
göstermektedir. Negatif katsayılar ise ele alınan değişkenlerden biri arttıkça
diğerinin azaldığını göstermektedir. Bir örnek üzerinde bu durumu açıklayalım.
Yukarıdaki grafikte tutum ve başarı puanları
arasındaki ilişkiyi görmekteyiz. Kırmızı çizgi doğrusal ilişkinin yönünü ve
gücü göstermektedir. İlişkinin gücü arttıkça kırmızı çizginin siyah çizgiye yaklaşması beklenmektedir. Bu iki değişken arasındaki korelasyon katsayısı R=0,44
olarak hesaplanmıştır. Yani tutum ile başarı puanları arasında orta
düzeyde pozitif yönlü bir ilişki söz konusudur. Tutum puanları arttıkça
başarı puanları da artmaktadır.
Korelasyon Hesaplama, İlişki Hesaplama
Elimizdeki verilerin
özelliklerine göre farklı teknikler kullanarak korelasyon diğer adı ile ilişki
hesaplayabiliriz. Başlıca korelasyon hesaplama teknikleri şu şekilde sıralanabilir;
Pearson korelasyon, Spearman korelasyon ve Kendall’s tau-b korelasyon tekniği.
Verilerimiz ölçek tipinde, sürekli ve normal dağılıma sahip ise Spearman
korelasyon analiz tekniğini kullanabiliriz. Verilerimiz kategorik ve sıralamalı
ise Spearman korelasyon analiz tekniğini seçmeliyiz. Hangi ilişki analizini
kullanırsak kullanalım her birinde korelasyon katsayısı elde ederiz ve bunu
yorumlamaya çalışırız.
SPSS ile Korelasyon analizi
Korelasyon analizi birçok program
ile gerçekleştirilebilir. Örneğin excel üzerinden başka bir program kullanmadan
iki veri seti arasındaki ilişkiyi gösteren bir katsayısı elde edilebiliriz.
Bunun için =korelasyon (veri seti 1, veri seti 2) excel formülünü yazmamız
yeterli olur. Fakat bu yöntemde sadece korelasyon katsayı hesaplarız.
Korelasyon değerinin istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığını ise
göremeyiz.
SPSS sosyal bilimlerde en çok
kullanılan programlardan biridir. Spss ile korelasyon hesaplamanın nasıl yapıldığını
adım adım anlatmaya çalışacağım. SPSS programının deneme sürümünü buradan indirebilirsiniz.
Aralarındaki ilişkileri hesaplamak istediğimiz değişkenler tutum ve başarı olarak isimlendirilmiş ve spss programına aktarılmıştır.
Korelasyon analizi için Analyze meüsünden Correlate sekmesine oradan da Bivariate sekmesine tıklıyoruz.
Karşımıza korelasyon analizi sonuçlarına ilişkin bir tablo çıkıyor. Tabloda birçok değer var, bunlar kafanızı karıştırmasın. Tabloda başarı değişkeninin kendisi ile olan ilişkisi 1 olarak ifade edilmiştir. Başarının tutum ile olan ilişkisi ise 0,442 olarak ifade edilmiştir. Bu değer orta düzeyde pozitif yönlü bir ilişkinin var olduğunu ifade etmektedir. Bu katsayının yanındaki ** simgesi ise ilişkinin istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığı hakkında bilgi vermektedir. Tablonun altındaki açıklamada da belirtildiği gibi hesaplanan korelasyonun 0,01 düzeyinde anlamlı olduğunu söyleyebiliriz. Sonuç olarak, tutum ve başarı arasında orta düzeyde pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin bulunduğunu söyleyebiliriz (r=0,442; p<0,01).
