Bağımlı örneklem t testi, ilişkili iki örneklem ortalaması arasındaki farkın birbirinden anlamlı bir şekilde farklı olup olmadığını test etmek için kullanılır. Örneğin bir gruba farklı zamanlarda uygulanan bir testten elde edilen puanları karşılaştırmak için bağımlı örneklem t testi kullanılabilir. Deneysel bir çalışma yaptığınızı düşünün. Deney grubuna bir testi deneysel işlem öncesinde (öntest) ve sonrasında (sontest) uyguladınız. Daha sonra bu uygulamalardan elde edilen puan ortalamalarını karşılaştırmak istiyorsunuz. Bu durumda bağımlı (ilişkili) örneklem t testini kullanmanız gerekir.
Bağımlı örnkelem t testini kullanmak isteyen araştırmacılar özellikle şu hususa dikkat etmelidir. Verileri excell veya spss'e girerken katılımcıların her birinin uygulamalardan (ölçme araçlarından) almış oldukları puanlar aynı satırda yer almalıdır.
Bağımlı örneklem t tsti parametrik bir test olduğundan, bu testi kullanarak analiz yapabilmek için veri setinin bazı varsayımları karşılaması gerekmektedir. Veri setinizin bu varsayımları karşılayıp karşılamadığını kontrol ettikten sonra bağımlı örneklem t testini kullanarak analiz yapabilirsiniz. Eğer veri setinin gerekli varsayımları karşılamıyor ise bağımsız örneklem t testinin karşılığı olan ve none-parametirk bir test olan Mann-Whitney U testini kullanmanızı tavsiye ediyorum. Bu teste ilişkin örnek bir uygulamayı bloğumda bulabilirsiniz.
Şimdi bağımlı örneklem t testinin kullanılabilmesi için karşılanması gereke varsayımları belirtelim;
1. Araştırmada yer alan bağımlı değişkene ait puanlar, aralık ya da oran ölçeğinde olmalıdır.
2. Bağımlı değişkenlere ait puanların her biri normal dağılım göstermelidir.
Şimdi somut bir örnek ile SPSS'de bağımlı örneklem t testinin nasıl yapıldığını adım adım açıklayalım. Örnek veri setimizi buradan indirebilirsiniz. Bu örneğimizde yer alan veri seti bağımlı örneklem t testinin yapılabilmesi için gerekli varsayımları karşılamaktadır.
Verilerin SPSS'deki görünümü aşağıdaki gibidir. Toplam 26 katılımcının bulunduğu araştırmada deneysel bir işlem gerçekleştirilmiştir. Deneysel işlem öncesinde gruba öntest olarak "uzamsal beceri testi" uygulanmış. deneysel işlemden sonra aynı beceri testi gruba sontest olarak uygulanmıştır. Deneysel işlemin katılımcıların "uzamsal becerileri" üzerindeki etkisi incelenmek istenmektedir.
Verileri ve araştırmanın amaçlarını açıkladıktan sonra bağımsız örneklem t testini yapmaya başlayabiliriz. SPSS'de Analysis menusünden, Compare Means, buradan da Pared Samples T Testini seçiyoruz.
Daha sonra Pared Samples T Test için bir pencere açılıyor. Bu pencerede Variable 1 ve Variable 2 yazan iki seçenek gözüküyor. Bu seçeneklere uygulama_1 ve uygulama_2 verilerini sırasıyla ve ok butonu yardımı ile atıyoruz. Daha sonra OK butonunu tıklıyoruz.
Bu işlemleri gerçekleştirdikten sonra SPSS Output çıktısı ile gerçekleştirdiğimiz bağımlı örneklem t testi sonuçlarını tablolar halinde bize veriyor. Şimdi bu tabloları açıklamaya çalışacağım.
Birinci tablo katılımcıların uygulama_1(öntest) ve uygulama 2'den (sontest) almış olduğu puanların ortalamalarını (Mean), standart sapmasını (Std. Deviation), ortalama standart hatasını (Std. Error Mean) ve uygulamadaki kişi sayısını (N) göstermektedir. Bu tabloda odaklanacağımız nokta uygulamalardan elde edilen yani öntest ve sontstten elde edilen puanların ortalamalarıdır. Sontest puan ortalaması (9,8846) öntest puan ortalamasına (6,5769) göre belli bir miktar artmış gözükmektedir. Şimdi bu artışın istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığını üçüncü tabloya bakarak anlamaya çalışacağız.
Üçüncü tabloda uygulama_1 ve uygulama_'den elde edilen puan ortalamaları arasındaki farkı (Mean) görebiliriz (-3,30769). Bu tabloda da odaklanacağımız değer p anlamlılık değeridir. Bu değer de tablonun en sonundaki değerdir (Sig. (2-tailed)). Bu değerin ,000 olduğunu görüyoruz. Bu değer0,001'den küçük, yani istatistiksel olarak anlamlıdır. Elde edilen bu sonuç, uygulama_1 ve uygulama_2'den elde edilen puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğunu göstermektedir. Buda yapılan deneysel uygulamanın etkili olduğunu, katılımcıların "uzamsal becerilerini" geliştirdiğini göstermektedir.
