SPSS de veri düzenleme
Araştırmalarınızda veri dosyası oluştururken SPSS'e direk veri girişi yapabilirsiniz veya excel'e verilerinizi girip gerekli düzenlemeleri yaptıktan soran SPSS'e verilerinizi aktarabilirsiniz.Her ne kadar SPSS'e veri girilebilse de, verilerin düzenlenmesi excel'de daha kolaydır. Bu bakımdan araştırmacıların çoğu excel'de verilerini düzenlemeyi, SPSS'de ise analizlerini yapmayı tercih etmektedir. Excel'deki bir veriyi SPSS'e aktarmak için verinin sürüklenip SPSS ekranına bırakılması yeterlidir.
Aşağıda örnek bir SPSS veri görünüm ekranı yer almaktadır. Bu ekranda iki önemli konu açıklanmıştır. Bunlardan ilki değişken türünün belirlenmesidir. SPSS'de değişkenlerimizi düzenlemek için öncelikle değişkenlerimizin hangi ölçek türünde olduğunu tanımlamamız gerekmektedir. Bunun için Measure sekmesinde yer alan ve her verinin karşısında bulunan satırlara tıklayarak açılır pencelerin karşımıza çıkmasını sağlayabiliriz. Bu pencereler ile değişkenlerimizin hangi ölçek türünde (Scale, Ordinal ve Nominal) olduğunu belirleriz. Değişkenlerimiz aralık (Scale), sıralama (Ordinal) ve sınıflama (Nominal) ölçeği türünde olabilir. Örneğin, cinsiyet ve sınıf düzeyi değişkenleri sınıflama (Nominal) ölçeği türündedir.
Birey ya da objelerin sahip olduğu özellikler dört farklı ölçek türü ile açıklanabilir.
Aralık Ölçeği
Bu ölçek türünde her puan bir miktarı gösterir ve her puanı ayıran eşit bir ölçme birimi vardır. Bu ölçü biriminin izafi bir başlangıç noktası vardır. Sosyal bilimlerde kullanılan ölçek türleri aralık ölçeği türündedir. Başarı testleri, zeka testleri, kişilik testleri yetenek testleri aralık ölçeği türündedir.
Sıralama Ölçeği
Bu ölçek türündeki puanlar daha çok bir sıra dizisini göstermektedir. Ölçülen özellikte artma veya azalma söz konusudur. Bu ölçekte rakamların matematiksel anlamı yoktur. Rakamlar sadece azlık-çokluk veya sıralama hakkında bilgi verir.Sınıflama Ölçeği
Bu ölçekte yer alan puanlarda miktar göstermezler. Puanlar daha çok bir kişi veya objeyi tanımlamak için kullanılır. Cinsiyet, medeni durum, plaka numarası vb. sınıflama ölçeği türünde değişkenlerdir.
Oran Ölçeği
Bu ölçek türünde eşit ölçme birimi ve gerçek yokluğu belirten sıfır noktası vardır. Bu ölçek türünde elde edilen puanlar değişkenin gerçek miktarını belirtir. Yaş, ağırlık ve uzunluk ölçüleri bu ölçek türündedir. Oran ölçeği ile aralık ölçeği arasındaki temel fark, oran ölçeğinin gerçek sıfıra sahip olması, aralık ölçeğinin ise izafi sıfıra sahip olmasıdır. Dolayısı ile oran ölçeğinde çarpma ve bölme işlemleri yapılabilirken, aralık ölçeğinde bu işlemler yapılamaz.İkinci önemli husus, veri setimizde yer alan değişkenlerimizin SPSS'e tanıtılmasıdır. SPSS'e girdiğimiz değerler sadece sayılardan oluşur. Program sayısal değerlerin ne anlama geldiğini bilemez. Bu durumda özellikle sıralama (Ordinal) ve sınıflama (Nominal) ölçeği türünde olan verilerimizi tanımlamamız gerekmektedir. Tanımlama işlemi Values sekmesinde yer alan her bir satıra tıklayarak gerçekleştirilmektedir. Açıklan pencerede hangi değerin (Values) hangi etiket (Label) ile tanımlanmak istediği sorulacaktır. Örneğimizde cinsiyet değişkeni tanımlanmıştır. Bunun için 1 değerine kız, 2 değerine ise erkek etiketi tanımlanmıştır.
Değişken Kavramı
Değişken, bir özelliğin nicel ya da nitel anlamda bir durumdan diğerine belirgin olarak farklılık göstermesi olarak tanımlanabilir. Dolayısı ile değişkenler farklı durumlarda farklı değerler alabilen dinamik değerlerdir. Değişkenlerin almış olduğu değerlere veri denir.
Değişkenler sahip oldukları özelliklere; göre nitel ve nicel değişken,
neden sonuç ilişkilerine göre; bağımlı ve bağımsız değişkenler ve kontrol değişkeni,
aldıkları değerlere göre; sürekli ve süreksiz değişken olarak sınıflandırılmaktadır.
